Orzecznictwo w sprawach frankowych

Rok 2020 oraz 2021 przyniosły wiele korzystnych orzeczeń dla kredytobiorców, którzy zaciągnęli kredyty waloryzowane kursem walut obcych. Statystyka spraw sądowych prowadzi do wniosku, iż coraz szersze grono kredytobiorców uzyskuje korzystne dla siebie rozstrzygnięcia.

Niewątpliwie do takiego stanu rzeczy przyczyniły się ostatnie orzeczenia Sądu Najwyższego (począwszy od 2018 r.) zapadłe na tle tzw. spraw frankowych, a także przełomowy wyrok Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej z dnia 3 października 2019 r. w sprawie Państwa Dziubak (C-260/18) oraz niedawny wyrok tegoż Trybunału z dnia 29 kwietnia 2021 r. w sprawie I.W. i R.W. przeciwko Bankowi BPH S.A. (C-19/20).

Na uwagę zasługują trzy uchwały Sądu Najwyższego, które rozstrzygnęły niektóre wątpliwości na gruncie kredytów frankowych.

Przy pierwszej uchwale z dnia 15 września 2020 r. (III CZP 87/19), SN przesądził, iż żądanie uznania postanowienia wzorca umowy za niewiążące konsumenta nie jest tożsame ani nie zawiera się w żądaniu ustalenia nieważności umowy. Tym samym, SN podkreślił wagę rozważnego formułowania żądań pozwu, które wraz z przytoczoną w celu jego uzasadnienia podstawą faktyczną, wyznaczają granice sprawy jako przedmiotu procesu, a zarazem dopuszczalne ramy rozpoznania i rozstrzygnięcia sądu.

W uchwale z dnia 16 lutego 2021 r. (III CZP 11/20) z kolei, SN orzekł, iż stronie, która w wykonaniu umowy kredytu, dotkniętej nieważnością, spłacała kredyt, przysługuje roszczenie o zwrot spłaconych środków pieniężnych jako świadczenia nienależnego – niezależnie od tego, czy i w jakim zakresie jest dłużnikiem banku z tytułu zwrotu nienależnie otrzymanej kwoty kredytu. Niniejsza uchwała jednoznacznie przesądza o prymacie teorii dwóch kondykcji jako podstawy prawnej rozliczeń, w myśl której każdej stronie nieważnej umowy kredytu przysługuje oddzielne roszczenie o zwrot tego co świadczyła na jej podstawie. W konsekwencji SN odrzucił teorię salda, która zakłada, że obowiązek zwrotu obciąża tylko tę stronę, która uzyskała większą korzyść, a zwrot obejmuje jedynie nadwyżkę wartości.

Warto pochylić się także nad najświeższą uchwałą składu 7 sędziów Sądu Najwyższego z dnia 7 maja 2021 r. (III CZP 6/21), w której to stwierdzono, iż niedozwolone postanowienie umowne jest od początku, z mocy samego prawa, dotknięte bezskutecznością na korzyść konsumenta, który może udzielić następczo świadomej i wolnej zgody na to postanowienie i w ten sposób przywrócić mu skuteczność z mocą wsteczną. Podobne stanowisko zajął TSUE w wyroku z 29 kwietnia 2021 r. w sprawie C-19/20, w którym stwierdził, że aneks zmieniający postanowienie abuzywne jest wiążące jedynie w przypadku podjęcia wolnej i świadomej zgody.

Należy podkreślić, iż linia orzecznicza sądów powszechnych jest nadal niejednolita, co jest oczywiście pokłosiem niejednolitego orzecznictwa Sądu Najwyższego, jednakże niezależnie od przyjętego rozwiązania jest ono korzystne dla konsumenta. W chwili obecnej dominuje pogląd, że umowy kredytowe zawierające wadliwy mechanizm waloryzacji świadczenia kredytobiorcy, są w nieważne w całości od momentu jej zawarcia.
Zasadniczo sądy powszechne stwierdzają nieważność umów kredytowych waloryzowanych kursem waluty obcej z następujących przyczyn:

• zawarcia w umowach klauzul przeliczeniowych (waloryzacyjnych) odsyłających w swej treści do tabel kursowych banków. Takie klauzule stanowią niedozwolone postanowienia umowne, które nie wiążą konsumenta od samego początku, tj. od daty zawarcia kwestionowanej umowy. Natomiast, konsekwencją wyeliminowania z umowy kredytowej wadliwych postanowień jest jej upadek z uwagi na to, że nie może być dalej wykonywana;
• umowa zawierająca ww. klauzule przeliczeniowe oraz niekiedy tzw. klauzule zmiennego oprocentowania jest sprzeczna z przepisami prawa powszechnie obowiązującego, tj. przepisami Prawa bankowego, a także Kodeksu cywilnego, a w konsekwencji nieważna.

Drugim możliwym, aktualnie rzadziej występującym rozwiązaniem jest tzw. „odfrankowienie” kredytu polegające na eliminacji z umowy niedozwolonych klauzul przeliczeniowych przy jednoczesnym utrzymaniu umowy kredytowej w mocy. W takim przypadku umowa będzie mogła być dalej wykonywana w oparciu o pozostałe postanowienia umowne. W praktyce taki kredyt będzie traktowany jako kredyt stricte złotówkowy oprocentowany w oparciu o stopę procentową LIBOR.

Do ujednolicenia linii orzeczniczej sądów powszechnych w sprawach frankowych może dojść na skutek uchwały całej Izby Cywilnej Sądu Najwyższego w sprawie III CZP 11/21. Jednym z zagadnień prawnych przedstawionych przez Pierwszego Prezesa Sądu Najwyższego jest dalsze obowiązywanie umowy o kredyt indeksowany bądź denominowany do waluty obcej na skutek braku możliwości ustalenia wiążącego strony kursu waluty obcej. Na chwilę obecną nie wiemy, kiedy uchwała zostanie podjęcia. Niemniej jednak warto zauważyć, że Sąd Najwyższy postanowieniem z 11 maja 2021 r. zwrócił się do Rzecznika Praw Obywatelskich, Rzecznika Finansowego, Rzecznika Praw Dziecka, Komisji Nadzoru Finansowego, Prezesa Narodowego Banku Polskiego o przedstawienie w terminie 30 dni stanowiska co do kierunków rozstrzygnięcia przedstawionych zagadnień prawnych. Termin na przedstawienie stanowisk już upłynął, w związku z tym można prognozować, że uchwała w sprawie III CZP 11/21 zapadnie w lipcu lub sierpniu ewentualnie na początku września tego roku.

Potrzebujesz wsparcia prawnego w sprawie kredytu frankowego?
Skorzystaj z naszej pomocy!
Więcej informacji na stronie: https://www.chf.lubasziwspolnicy.pl/