Wniosek o dostęp do informacji publicznej jest jednym z coraz częściej wykorzystywanych narządzi kontrolowania organów władzy. Używają go zarówno dziennikarze, jak i zwykli obywatele. Możliwość dostępu do informacji publicznej jest jednym z przejawów wolności przekazywania i otrzymywania informacji, czyli ważnego składnika wolności słowa. Zasady dostępu do informacji publicznej szczegółowo regulują przepisy ustawy o dostępie do informacji publicznej (dalej: „udip”), określające m.in. kto, w jaki sposób, od kogo i w jakim zakresie może tę informację uzyskać.
Czym jest informacja publiczna?
Każda informacja o sprawach publicznych stanowi informację publiczną w rozumieniu ustawy. Ta z pozoru enigmatyczna definicja zawarta w art. 1 ust. 1 udip pozwala na bardzo szeroką interpretację pojęcia „informacji publicznej”. Co prawda w art. 6 ust.1 udip znajduje się katalog przykładowych danych, stanowiących informację publiczną, jednak nie jest on wyczerpujący.
Przykładowe informacje publiczne to informacje o projektach ustaw, treść orzeczeń sądów, dane o majątku lub długu publicznym. Trzeba jednak pamiętać, że w ramach dostępu do informacji publicznej można pytać o określone fakty, a nie ich interpretację. Na przykład możemy dowiedzieć się, jaka była treść decyzji, ale nie uzyskamy informacji, jak organ tę decyzję interpretuje.
Ponadto, zgodnie z orzecznictwem, „obowiązek udostępniania informacji publicznej przez władze publiczne, i inne podmioty wykonujące zadania publiczne, nie dotyczy informacji ogólnodostępnej bądź będącej już w posiadaniu wnioskującego o jej udostępnienie” (wyrok NSA z 20 listopada 2003 roku, sygn. II SAB 372/03). Jeżeli dana informacja została ujawniona w Biuletynie Informacji Publicznej, to wniosek o jej udostępnienie będzie zatem bezpodstawny.
Kto może uzyskać dostęp do informacji publicznej?
Prawo dostępu do informacji publicznej jest prawem „każdego”. Nie ma znaczenia, czy osoba zainteresowana informacją mieszka na terytorium Polski, czy jest to osoba fizyczna, ani czy posiada pełną zdolność do czynności prawnych.
Oznacza to, że z wnioskiem o dostęp do informacji publicznej może wystąpić np. spółka lub małoletni. Trzeba jednak pamiętać, że w świetle wyroku NSA z 21 marca 2017 roku (I OSK 2500/16) osoby, które nie mają pełnej zdolności do czynności prawnych, nie mogą samodzielnie realizować uprawnień przyznanych im ustawą o dostępie do informacji publicznej, lecz mogą to robić wyłącznie działając poprzez ustawowych przedstawicieli. Jeżeli nastolatek chciałby uzyskać informacje od publicznych organów, w jego imieniu może wystąpić np. rodzic.
Warto pamiętać, że zgodnie z zasadą dostępności od osoby korzystającej z prawa do informacji nie można żądać wykazania interesu prawnego lub faktycznego, czyli nie można zapytać „po co Pani/ Panu ta wiedza”. Jedynie w przypadku informacji przetworzonej, czyli takiej, która wymaga przeprowadzenia dodatkowych analiz czy sporządzenia zestawień, uzyskanie informacji jest możliwe jedynie w takim zakresie, w jakim jest to szczególnie istotne dla interesu publicznego.
Od kogo można uzyskać informację publiczną?
Podmioty zobowiązane do udostępniania informacji publicznych są wymienione w art. 4 udip. Należą do nich m.in.:
- organy władzy publicznej,
- organy samorządu terytorialnego,
- podmioty reprezentujące Skarb Państwa, jednostki organizacyjne Państwa lub samorządu terytorialnego,
- organizacje związkowe i organizacje pracodawców,
- partie polityczne.
Katalog ten nie jest zamknięty. W praktyce każdy podmiot, który wykonuje zadania publiczne, powinien udostępniać informacje publiczne. Będą to np. sądy i prokuratury, ale także dyrektorzy szkół publicznych, organy samorządów zawodowych, zakłady opieki zdrowotnej.
Jak uzyskać dostęp do informacji publicznej?
Udostępnianie informacji publicznej następuje na kilka sposobów. Podstawowym jest Biuletyn Informacji Publicznej, czyli publikator internetowy, w którym udostępniane są dokumenty dotyczące danego organu. Prawo do informacji można realizować również poprzez wstęp na posiedzenia poszczególnych organów publicznych, a także przez korzystanie z centralnego repozytorium informacji publicznej, dostępnego pod adresem danepubliczne.gov.pl.
Najpopularniejszym trybem wykorzystywanym w celu uzyskiwania informacji publicznych jest jednak wniosek o udostępnienie takich informacji. Taki wniosek składa się, jeżeli informacji publicznej, której poszukujemy, nie zamieszczono na stronie Biuletynu Informacji Publicznej ani w centralnym repozytorium.
Wniosek taki może być złożony ustnie, pisemnie, telefonicznie lub za pośrednictwem poczty elektronicznej. Jeśli informacja może być przekazana niezwłocznie, w formie ustnej lub pisemnej, osoba występująca o informację nie ma obowiązku składania pisemnego wniosku. Bez względu na formę wnioskodawca powinien określić sposób i formę udostępnienia interesującej nas informacji. Podmiot, do którego występujemy z wnioskiem, jest związany w tym zakresie treścią naszego wniosku. Na przykład jeżeli poprosiliśmy o przesłanie skanów określonych dokumentów, urząd nie może samodzielnie stwierdzić, że udostępni informacje, jednak tylko na miejscu do wglądu. Jeżeli organ nie jest w stanie udostępnić informacji w sposób lub w formie wskazanej przez wnioskodawcę, powinien o tym powiadomić i wskazać, w jaki sposób jest w stanie wywiązać się z obowiązku.
Załatwienie wniosku powinno nastąpić co do zasady w 14 dni, organ może jednak przedłużyć ten termin, pod warunkiem, że wyjaśni przyczyny opóźnienia.
W odpowiedzi na wniosek urząd powinien, o ile to możliwe, po prostu udostępnić żądaną informację. Jedynie w wyjątkowych przypadkach ma prawo odmówić dostępu: gdy informacja wymaga przetworzenia, a nie zachodzi szczególny interes publiczny, lub gdy informacja ma charakter niejawny lub jest ustawowo chronioną tajemnicą. Urząd może również stwierdzić, że nie posiada żądanej informacji, że informacja nie ma charakteru informacji publicznej lub że udostępnianie danej informacji następuje w odrębnym trybie.
Informacja publiczna a dane osobowe
Trzeba pamiętać, że prawo dostępu do informacji publicznej nie jest równoznaczne z prawem dostępu do danych osobowych. To drugie przysługuje osobie, której dane dotyczą, a adresatem zapytania jest w tym przypadku administrator danych.
RODO czyli rozporządzenie ogólne o ochronie danych osobowych - dowiedz się więcej!
Post Views:
14 518
