Przesłanki ochrony dóbr osobistych określone zostały w art. 24 Kodeksu cywilnego (link do cz. I alertu o tym samym tytule). Środki ochrony cywilnoprawnej dóbr osobistych przewidziane zostały zarówno w Kodeksie cywilnym (art. 24 k.c.), jak również w innych ustawach o charakterze cywilnoprawnym. Środki ochrony przewidziane w tych różnych normach, czy to w Kodeksie cywilnym, czy w innych ustawach, są od siebie niezależne.
Środki ochrony przewidziane w przepisach Kodeksu cywilnego podzielić można na dwa rodzaje: majątkowe (I) i niemajątkowe (II).
I Majątkowe środki ochrony dóbr osobistych
Naruszenie dóbr osobistych może powodować zarówno szkodę majątkową, jak i niemajątkową i w zależności od charakteru poniesionej szkody, możliwe jest dochodzenie odszkodowania (1) lub zadośćuczynienia (2).
1. Odszkodowanie za szkodę majątkową
Zgodnie z przepisem art. 24 § 2 k.c., jeżeli wskutek naruszenia dobra osobistego została wyrządzona szkoda majątkowa, poszkodowany może żądać jej naprawienia na zasadach ogólnych, tj. na podstawie przepisów art. 415 i n. k.c., żądając odszkodowania.
2. Zadośćuczynienie pieniężne za szkodę niemajątkową
W przypadku doznania szkody niemajątkowej (tzw. szkody moralnej, zwanej krzywdą; to szeroko rozumiane negatywne doznania psychiczne, takie jak np. ból, cierpienie fizyczne i psychiczne), poszkodowany może dochodzić zadośćuczynienia pieniężnego lub zapłaty odpowiedniej sumy pieniężnej na wskazany cel społeczny (art. 24 § 1 zd. 3 k.c.). Zaznaczyć trzeba, że zadośćuczynienie przyznane może być tylko i wyłącznie w przypadkach wskazanych w ustawie. W Kodeksie cywilnym wskazać można na następujące przepisy dopuszczające taką możliwość:
- 445 w zw. z art. 444 k.c. – na podstawie tych przepisów można dochodzić zadośćuczynienia za szkodę niemajątkową doznaną wskutek uszkodzenia ciała, wywołania rozstroju zdrowia, pozbawienia wolności oraz skłonienia za pomocą podstępu, gwałtu lub nadużycia stosunku zależności do poddania się czynowi nierządnemu;
- 448 k.c. – stanowi, że w razie naruszenia dobra osobistego sąd może przyznać temu, czyje dobro osobiste zostało naruszone, odpowiednią sumę tytułem zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną krzywdę lub na jego żądanie zasądzić odpowiednią sumę pieniężną na wskazany przez niego cel społeczny, niezależnie od innych środków potrzebnych do usunięcia skutków naruszenia. Przepis ten stanowi podstawę dochodzenia zadośćuczynienia w przypadku naruszenia dóbr osobistych innych, aniżeli wymienione w przepisie art. 445 k.c. Zgodnie z dominującym w doktrynie i orzecznictwie poglądem, przepis ten znajdzie zastosowanie tylko w przypadku zawinionego naruszenia dobra osobistego;
- 446 § 4 k.c. – zgodnie z tym przepisem, sąd może przyznać najbliższym członkom rodziny zmarłego odpowiednią sumę tytułem zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną krzywdę.
II Niemajątkowe środki ochrony dóbr osobistych
Do niemajątkowych środków ochrony dóbr osobistych zaliczamy: roszczenie o zaniechanie (1), powództwo o ustalenie (2), roszczenie o usunięcie skutków naruszenia (3).
1. Roszczenie o zaniechanie
Przesłanką wystąpienia z roszczeniem o zaniechanie jest istnienie zagrożenia dobra osobistego cudzym bezprawnym działaniem. Występując z takim roszczeniem, należy sprecyzować swoje żądanie, wskazując ściśle określone czynności, które mają być zaniechane. Nie można zatem wystąpić z ogólnikowym żądaniem zaniechania nieokreślonych działań.
Z roszczeniem o zaniechanie możemy wystąpić zarówno w przypadku, gdy do naruszenia dobra osobistego jeszcze nie doszło, ale istnieje niebezpieczeństwo, że jeśli ów stan zagrożenia będzie się przedłużał, to dojdzie do naruszenia dobra osobistego, ale również w sytuacji, gdy doszło już do naruszenia dobra osobistego i istnieje zagrożenie dalszych naruszeń w przyszłości.
2. Powództwo o ustalenie
Mimo, iż Kodeks cywilny nie wymienia wyraźnie powództwa o ustalenie wśród środków niemajątkowej ochrony dóbr osobistych, doktryna zgodnie dopuszcza taką możliwość. Podstawą prawną takiego powództwa jest przepis art. 189 k.p.c. Celem tego powództwa, na gruncie ochrony dóbr osobistych, jest ustalenie, że określone dobro osobiste przysługuje uprawnionemu (powodowi) lub że zostało ono naruszone lub zagrożone.
3. Roszczenie o usunięcie skutków naruszenia
W razie dokonanego naruszenia można żądać, ażeby osoba, która dopuściła się naruszenia, dopełniła czynności potrzebnych do usunięcia jego skutków, w szczególności ażeby złożyła oświadczenie odpowiedniej treści i w odpowiedniej formie (art. 24 § 1 zd. 2 k.c.).Sposób usunięcia skutków naruszenia dobra osobistego zależy od charakteru naruszonego dobra i rodzaju czynności naruszającej. Oczywiście, w przypadku naruszenia dóbr osobistych, usunięcie wszystkich skutków naruszenia dobra osobistego będzie w wielu przypadkach bardzo trudne, a nawet niemożliwe. Celem tego roszczenia jest jednak wyegzekwowanie od sprawcy obowiązku odpowiedniego, pozytywnego działania prowadzącego w rezultacie do możliwie jak najszerszego usunięcia skutków naruszenia.
Złożenie oświadczenia odpowiedniej treści i w odpowiedniej formie, o którym mowa w art. 24 § 1 zd. 2 k.c. jest najpopularniejszym środkiem ochrony w przypadku naruszenia dóbr osobistych takich, jak cześć czy prawo do prywatności. Treść i forma tego oświadczenia zależą od całokształtu okoliczności sprawy. Może tutaj chodzić np. o odwołanie obelgi, przeprosiny, sprostowanie, publikację określonego oświadczenia w prasie.
Usunięcie skutków naruszenia może też polegać na podjęciu określonych czynności technicznych. Na przykład, jeśli doszło do naruszenia dobra osobistego w postaci twórczości artystycznej poprzez nieuprawnione kopiowanie egzemplarzy danego dzieła, w grę mogłoby wchodzić żądanie ich zniszczenia.
Post Views:
12 747
