Ustawa o prawie autorskim i prawach pokrewnych z dnia 4 lutego 1994 r. (dalej: ustawa
o prawie autorskim) stanowi, iż przedmiotem prawa autorskiego jest utwór, czyli każdy przejaw działalności twórczej o indywidualnym charakterze, ustalony w jakiejkolwiek postaci, niezależnie od wartości, przeznaczenia i sposobu wyrażenia. Prawom autorskim przyznana jest szczególna ochrona, zaś uprawnienia twórców zależą od tego, czy naruszeniu uległy ich osobiste czy też majątkowe prawa autorskie.
Autorskie prawa majątkowe – co to takiego?
Zgodnie z art. 17 ustawy o prawie autorskim, posiadanie autorskich praw majątkowych – o ile ustawa nie stanowi inaczej – oznacza, iż twórcy przysługuje wyłączne prawo do korzystania
z utworu i rozporządzania nim na wszystkich polach eksploatacji oraz do wynagrodzenia za korzystanie z utworu. Twórca jest jedynym dysponentem praw do utworu, które w jakikolwiek sposób łączą się z uzyskiwaniem wynagrodzenia. Zasadą jest, iż każdy, kto bezpośrednio lub pośrednio wykorzystuje utwór w celach zarobkowych, obowiązany jest do zapłaty wynagrodzenia za korzystanie z cudzego utworu.
Naruszenie majątkowych praw autorskich
Ustawa o prawie autorskim nie definiuje, na czym polega naruszenie autorskich praw majątkowych, jednak przyjmuje się, że jest to każda eksploatacja utworu dokonana bez zezwolenia uprawnionego. Oznacza to, że naruszeniem będzie zarówno bezumowne korzystanie z utworu, jak i korzystanie z utworu z przekroczeniem pola eksploatacji określonego w umowie.
Na czym polega ochrona autorskich praw majątkowych?
Art. 79 ustawy o prawie autorskim przyznaje twórcom, których autorskie prawa majątkowe zostały naruszone, następujące uprawnienia:
- Żądanie zaniechania naruszeń
W praktyce jest to najważniejszy środek ochrony autorskich praw majątkowych. Jego treścią jest żądanie powstrzymania się od podejmowania działań wkraczających w te prawa.
Z żądaniem zaniechania naruszeń można wystąpić nie tylko, gdy stan naruszenia trwa, lecz również, gdy stan ten ustał. Obowiązkiem twórcy jest jednak precyzyjne wskazanie działań, których zaprzestania się domaga.
- Żądanie usunięcia skutków naruszenia
Celem wystąpienia z tym żądaniem jest dokonanie przez naruszyciela czynności, które usuną stan sprzeczny z prawem, powstały na skutek naruszeń. Czynności, jakie powinny zostać podjęte w związku z uwzględnieniem żądania zależą od organu orzekającego oraz rodzaju naruszenia. Można tu przykładowo wskazać zniszczenie bezprawnie wytworzonych egzemplarzy utworu, zniszczenie środków służących ich wytworzeniu, zawiadomienie określonych osób o naruszeniu, itp.
- Żądanie naprawienia wyrządzonej szkody
- Na zasadach ogólnych
- Poprzez zapłatę sumy pieniężnej (odszkodowanie ryczałtowe)
Naprawienie szkody na zasadach ogólnych polega na zastosowaniu ogólnych zasad odpowiedzialności odszkodowawczej, co wymaga ustalenia wysokości szkody poniesionej przez twórcę. Przyjmuje się, że szacując rozmiar szkody należy wziąć pod uwagę nieuzyskane wynagrodzenie, a także korzyści, jakie uzyskałby twórca, gdyby nie doszło do naruszenia.
Z kolei roszczenie o zapłatę sumy pieniężnej polega na tym, iż uprawniony może żądać, by naruszyciel zapłacił na jego rzecz dwukrotność wynagrodzenia należnego twórcy z tytułu udzielenia zgody na korzystanie z utworu. W tym miejscu należy wspomnieć, iż art. 79 ust. 1 pkt. 3 lit. b ustawy o prawie autorskim przewidywał również możliwość żądania zapłaty trzykrotności wynagrodzenia należnego twórcy w przypadku naruszeń zawinionych, jednak
w 2015 roku został on uznany przez Trybunał Konstytucyjny za niezgodny z Konstytucją,
a w konsekwencji – przestał obowiązywać.
- Żądanie wydania uzyskanych korzyści
Żądanie to rodzi wątpliwości w zakresie ustalenia, jakich korzyści dotyczy. Przyjmuje się, że chodzi tu o wszystkie korzyści ekonomiczne, z wyłączeniem tych, które naruszyciel osiągnął własną pracą i których twórca by nie osiągnął.
Niezależnie od powyższych roszczeń, twórca może również domagać się jednokrotnego albo wielokrotnego ogłoszenia w prasie oświadczenia o odpowiedniej treści i formie lub podania do publicznej wiadomości orzeczenia sądu wydanego w rozpatrywanej sprawie, w sposób
i zakresie określonym przez sąd. Roszczenie to ma szczególne znaczenie dla twórcy, który chciałby, by opinia publiczna dowiedziała się o naruszeniu oraz by naruszyciel przeprosił go za dokonane naruszenia.
Warto pamiętać, że niekiedy nakazanie naruszycielowi zaniechania naruszeń lub usunięcia ich skutków może być dla niego zbyt dotkliwe. Dotyczy to przypadków niezawinionych naruszeń, których waga jest niewspółmierna do skutków, jakie wiązałyby się z zaniechaniem naruszeń lub usunięciem ich skutków. W takim przypadku sąd, zamiast orzeczenia powyższych nakazów, może zasądzić na rzecz twórcy zapłatę stosownej sumy pieniężnej. Takie rozwiązanie jest jednak możliwe jedynie za zgodą twórcy.
W jaki sposób dochodzić swoich praw?
W pierwszej kolejności należy pamiętać, że twórca może samodzielnie żądać od naruszyciela, by zaprzestał dokonywania naruszeń oraz by usunął ich skutki, na przykład poprzez wystosowanie odpowiedniego wezwania. Jeśli działania pozasądowe nie przynoszą rezultatu, wówczas jedynym rozwiązaniem pozostaje wystąpienie na drogę sądową z powództwem obejmującym jedno lub kilka z powyższych żądań łącznie. Warto mieć na uwadze, że to na twórcy spoczywa ciężar wykazania bezprawności działania naruszyciela i że żądania twórcy nie zostaną uwzględnione, jeżeli doszło jedynie do stanu zagrożenia autorskich praw majątkowych, a nie do rzeczywistego ich naruszenia.
Post Views:
4 692
